Sopranos: Don't Stop--

Spoilers για το τέλος των "Sopranos"-- και ιδιαίτερα, για αυτή την τελευταία σκηνή...

Wow.

Wow.

Ο David Chase κατάφερε δίχως αμφιβολία να δημιουργήσει ένα από αυτά τα φινάλε στα οποία οι άνθρωποι θα αναφέρονται ακόμη σε 40 χρόνια από τώρα, α λα "St. Elsewhere" ή "Newhart", με τη συζήτηση για την αξία να του να έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Και είναι κρίμα που συχνά η συλλογική συνείδηση επιλέγει να θυμάται την ευκολία του gimmick παρά της βαθύτερης ανάλυσης που κρύβεται από πίσω του, γιατί αυτό εδώ το κλείσιμο ήταν ιδιοφυές, ήταν σπουδαίο.

Το επεισόδιο που οδηγούσε στα ήδη θρυλικά τελευταία λεπτά ήταν μάλλον τυπικό ως φινάλε. Διάφορα threads τακτοποιούνται, ο Phil δολοφονείται με εντυπωσιακό τρόπο (με τους περαστικούς να αποτελούν και πάλι stand-ins των θεατών της σειράς, συνεισφέροντας λίγο ακόμα στο διακριτικό γκρέμισμα του 4ου τοίχου), ο Junior έχει πάψει να θυμάται τους ανιψιούς του, η Janice αποφασίζει να μεγαλώσει μόνη της τα παιδιά του Bobby ("Poor them", indeed), ο Paulie γίνεται το νέο δεξί χέρι του Tony, και η Adriana επιστρέφει ως γάτα. Heh, I'm getting ahead of myself. Η τελευταία σκηνή, λοιπόν. Αυτή η απίθανη τελευταία σκηνή.

Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να βάλω τα γέλια καθώς σε πρώτη ανάγνωση το τελευταίο τρίλεπτο δεν είναι παρά ένα εγωϊστικό μεσαίο δάχτυλο του Chase υψωμένο σε όλο αυτό το κομμάτι του κοινού για το οποίο ποτέ του δε νοιάστηκε. Όλους αυτούς που επιδίδονταν σε ατελείωτες συζητήσεις για δολοφονίες και "καθαρίσματα" και θεωρίες για τη μοίρα του Tony και για το ποιος είναι προδότης και δε συμμαζεύεται. Είναι όμως εύκολο και απλοϊκό να φύγεις από αυτό το φινάλε κατατάσσοντάς το ως ένα εξυπνακίστικο (ή, στην καλύτερη περίπτωση, έξυπνο) κλείσιμο του ματιού του δημιουργού σε όλους αυτούς που "τον καταλαβαίνουν". Από τον Aaron Sorkin μέχρι τον Night Shyamalan, υπάρχουν αμέτρητες περιπτώσεις καλλιτεχνών που έπεσαν στην παγίδα της αυνανιστικής δημιουργίας από την οποία λείπει μια αληθινή καλλιτεχνική αφορμή. (και αν για διάφορα από αυτά τα έργα βρίσκω πράγματα άξια υπεράσπισης, αυτό δεν τα αθωώνει από το βασικό τους αμάρτημα, τον αυτοερωτισμό.)

Ο Chase δεν είναι ένας από αυτούς.

Αφήνοντας την τελευταία σκηνή να ωριμάσει εσωτερικά, διαπίστωνει κανείς πως πίσω από κλεισίματα του ματιού, πίσω από γελάκια, από κραυγές οργής και μαύρες οθόνες, κρύβεται η ολοκλήρωση του θεωρήματος που ο David Chase ξεκίνησε 8 χρόνια πίσω, και ο τίτλος του επεισοδίου είναι η ονομασία του: "Made in America". Η μεγαλύτερη μερίδα κοινού συντονιζόταν για τη δράση, αλλά στην καρδιά τους οι "Sopranos" ήταν πάντα μια πικρή σατιρική ματιά στο αμερικάνικο όνειρο. Και κοιτάχτε τους Sopranos πόσο έχουν αλλάξει από την πρεμιέρα, κοιτάχτε τους πώς έγιναν η απόλυτη ενσάρκωσή του.

Στο τέλος της πρώτης σεζόν, ο Tony και η οικογένειά του δραπετεύουν από τη βροχή και βρίσκουν καταφύγιο στο all-italian Vesuvio του Artie, και για πρώτη φορά παίρνουμε μια μικρή ματιά των δύο οικογενειών του κάτω από την ίδια στέγη. Προσέχτε, είναι ακόμα ξεχωριστές οντότητες, αλλά σε εκείνη τη σκηνή φάνηκε για πρώτη φορά η διάθεση του Chase να θολώσει τα όρια. Σε μια σιωπηλή έκφραση συμμετρίας, το τέλος της σειράς βρίσκει τους ίδιους ανθρώπους σε ένα all-american εστιατόριο, και αυτή τη φορά η πορεία που ξεκίνησε πριν τόσα χρόνια έχει ολοκληρωθεί: οι δύο οικογένειες έχουν γίνει μία. Ο Tony διευθύνει τη μαφία, η Carmella τη στεγάζει, η Meadow την προστατεύει και ο A.J. τη διασκεδάζει. Αυτό είναι το Αμερικάνικο Όνειρο.

"It's like America...I mean this is still where people come to make it. It's a beautiful idea..." Τάδε έφη A.J., όταν ακόμα προσπαθούσε, όταν ακόμα αναζητούσε την αλήθεια, πριν οι γονείς του καταφέρουν οριστικά (και με την πολύτιμη βοήθεια της anti-Melfi, all-american νέας ψυχιάτρου τους) να ξεριζώσουν από μέσα του κάθε αντίσταση και να τον μετατρέψουν σε μια ακόμα μαριονέτα με δεσμούς με τη μαφία. Το ίδιο πράγμα που συνέβη και με το άλλο τους παιδί, έστω σε ένα πιο υποσυνείδητο επίπεδο, καθώς η Meadow ξεσκίζει την καρδιά του Tony εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους επέλεξε τη δικηγορία. Δηλαδή, τα παλιά και δοκιμασμένα τσιτάτα περί διακρίσεων κατά των ιταλών, και η θέλησή της να βοηθήσει τον καημένο τον μπαμπάκα της που τόσο έχει υποφέρει. Full circle: τα παιδιά του Tony πλασμένα καθ'ομοίωσήν του, μέχρι και την τελευταία εύκολη δικαιολογία στο σκεπτικό τους.

Τώρα, για να επιστρέψω στα actual τελευταία λεπτά της σειράς, δεν θα υποστηρίξω πως ο Chase δεν έψαξε το gimmick, δεν έψαξε αυτό το κλείσιμο που θα τον έκανε να ξεχωρίσει από οτιδήποτε άλλο είχαμε δει στο παρελθόν. (αν και, βασικά, ο Joss Whedon τον πρόλαβε κατά 3 χρόνια. Anyway.) Αλλά όσο κι αν για πολύ ακόμα διάστημα οι αναφορές σε αυτό θα γίνονται σε κυρίως κωμικό context, είναι τρελό να αρνηθεί κανείς τη δύναμη αυτού του φινάλε και των όσων περικλείει, παρότι ανολοκλήρωτο. Κατανοώ την ανάγκη πολλών θεατών να παρακολουθήσουν ακόμα και την τελευταία λέξη που θα βγει από το στόμα του πρωταγωνιστή σε όλη τη ζωή του, αλλά οι "Sopranos" δεν ήταν ποτέ το είδος του show που αρεσκόταν σε κάτι τέτοιο, και ήταν πάντοτε σαφές διάολε. Πόσα threads έχουμε δει να κλείνουν εκτός κάδρου ή με εξ επιτούτου αντικλιμακτικό τρόπο ή να μην κλείνουν καν? (Hello, "Pine Barrens"!)

H προσέγγιση του Chase θέλει τους χαρακτήρες να ζουν μια "αληθινή" fictional ζωή, κατά συνέπεια όποτε κι αν εμείς ως θεατές επιλέξουμε (μέσω του δημιουργού) να σταματήσουμε να την κοιτάμε, πολλά πράγματα δε θα έχουν ειπωθεί, δε θα έχουν κλείσει. Προσωπικά αυτή είναι μια λογική που με βρίσκει απόλυτα σύμφωνω, και θα αναφέρω και πάλι τις δουλειές του αγαπημένου μου Joss Whedon ως πειστήριο. Το φινάλε των "Sopranos" έκλεισε ένα μεγάλο αριθμό threads, αλλά στην ουσία ο Chase απλά περίμενε εκείνη τη στιγμή που θα ολοκλήρωνε όλα όσα ξεκίνησε να λέει πριν 7 σεζόν, για να σταματήσει να κοιτάει τη ζωή αυτών των ανθρώπων. Για τους λόγους που εξήγησα παραπάνω, η σκηνή στο diner ήταν αυτή η στιγμή, και κατόπιν αυτής έχουν ειπωθεί όλα όσα έπρεπε να ειπωθούν. Ζει ή πεθαίνει ο Tony? Θα τον καρφώσουν στο FBI ή όχι? Θα συνεχίσει να τον προστατεύει ο κολλητός του ο Agent -"We're gonna win this thing!"- Harris ή όχι? Ασήμαντο.

Ο Tony Soprano μπορεί τη στιγμή του blackout να δολοφονήθηκε από τον τύπο που πήγε στο μπάνιο, μπορεί να είχε άλλη μία κρίση πανικού επιστρέφοντας εκεί που ήταν στην πρεμιέρα ή μπορεί να συνέχισε να ζει μια ζωή αγχωτική και μέσα στην παράνοια σαν αυτή την τελευταία σκηνή όπου το POV του μας έδινε την αίσθηση πως όλα γύρω του αποτελούσαν potential απειλές. Σε κάθε περίπτωση ο Tony εισπράττει το καρμικό payback που αξίζει. Το ακριβές δευτερόλεπτο που οι Journey τραγουδούν "Don't Stop" και η οθόνη κόβει σε μαύρο, εκείνη ακριβώς την απειροελάχιστη στιγμή, όλα όσα είχαν ποτέ σημασία σε αυτή τη σειρά έχουν έρθει μαζί. Σε αυτά τα ψήγματα χρόνου, ο Tony ξέρει πως ποτέ ξανά δε θα ζήσει χωρίς να φοβάται και τη σκιά του, γνωρίζει πως έχει μετατρέψει την οικογένειά του σε όλα όσα δεν ήθελε ποτέ να την μπλέξει, ενώ η πορεία της επιβεβαίωσης των αληθινών ιδανικών πίσω από το αμερικάνικο όνειρο έχει φτάσει στην οδυνηρή της κατάληξη.

Θεωρώ (και συγχωρήστε μου την ύβρη για αυτό που θα κάνω τώρα, αλλά δε μπορώ να αντισταθώ) πως το "Made in America" είναι πιθανότατα