Για 12 μέρες, από τις 15 Απριλίου και την κυκλοφορία του Cabin in the Woods μέχρι τις 26 Απριλίου και την κυκλοφορία των Avengers, το blog θα γιορτάζει τη διπλή εμφάνιση στις ελληνικές αίθουσες, του ανθρώπου χάρη στον οποίον υπάρχει. 12 μέρες, 12 κείμενα, με αφορμή κάποιο διαφορετικό έργο ή επεισόδιο ή χαρακτήρα που λατρεύω από την σύνολο του έργου του Joss Whedon. (Πιθανά spoilers για τα πάντα.)
Αν κάθε δημιουργός έχει πάντα την τάση να βάζει έντονα στοιχεία του εαυτού του μέσα στα έργα του, συνήθως μέσω χαρακτηριστικών και λόγου των ηρώων, ο Whedon πάντοτε είχε ταλέντο στο να τους γράφει όλους αρκετά διακριτούς μεταξύ τους, ώστε να μην έχεις ποτέ την αίσθηση πως είναι ο ίδιος άνθρωπος. Και τον εαυτό του πάντα εκφράζει κυρίως μέσω ενός συγκεκριμένου τύπου χαρακτήρα, που πάντα συναντάμε στα ensemble των σειρών του.
Πρόκειται για τον ‘Xander χαρακτήρα’: Επειδή η Buffy ήρθε πρώτη ως σειρά, κι επειδή διαδραματίζεται σε σχολείο, οι αναλογίες με το αρχέτυπο του μοναχικού geek είναι πεντακάθαρες και άμεσες, σε αντίθεση με την εξέλιξη αυτού του είδους ήρωα. Ο Xander είναι ο πλακατζής, ο geek που κάνει αναφορές σε κόμικς, ο ανασφαλής loner που κάπου ίσως προσπάθησε ελαφρώς να πιάσει καμιά φιλία με κανάν popular συμμαθητή αλλά δεν κόλλησαν. Και σταδιακά, εξελίσσεται στον μοναδικό εντελώς ανθρώπινο και προσβάσιμο ήρωα, ακριβώς επειδή μένει ο απλός, τίμιος ‘Zeppo’ που πάντα ήταν, την ώρα που γύρω του οι άλλοι γίνονται μάγισσες, βαμπίρ, παντοδύναμες οντότητες κλπ.
O Xander είναι ο Whedon, αλλά το πιο συναρπαστικό δεν είναι αυτό. Είναι το πώς ο ‘Xander χαρακτήρας’ εξελίχθηκε στην πορεία του έργου του Whedon, μαρτυρώντας πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για το πώς βλέπει τον εαυτό του, την τέχνη του, τον κόσμο γύρω του.
Ακολουθώντας την εξέλιξη του ‘Xander’ διακρίνουμε μια σαφή τάση προς το σκοτάδι και προς μια υπαρξιακή αναζήτηση που εκφράζεται μέσα από τη βία, τον θάνατο και την καταστροφή. Δεν κάνω πλάκα:
Xander (Buffy, the Vampire Slayer)
Η Buffy τα ξεκίνησε όλα, και ως εκ τούτου πρέπει να βλέπουμε κάθε επόμενο έργο του Whedon μέσα από ένα πρίσμα σύγκρισης με αυτή τη σειρά. Όλοι οι δημιουργοί επιστρέφουν διαρκώς στην πρώτη, ενστικτώδη τους δημιουργία, αλλά πιο πολύ ενδιαφέρον έχει να ψάχνεις να βρεις πώς (και αν) εξελισσονται επί αυτής.
Ο Xander είπαμε ήδη ποιο αρχέτυπο ήρωα αντιπροσωπεύει. Και ως εκείνο που βρίσκεται κοντινότερα στο πώς ο ίδιος ο Whedon αντιλαμβάνεται τον εαυτό του (δε χάνει ευκαιρία για να θυμίζει πώς το σχολείο ήταν κόλαση για αυτόν, ότι ποτέ δεν ήταν popular, δεν φιλούσε τις ωραίες της τάξης κλπ), αποτυπώνει τον εαυτό του εκεί. Με αυτό δεν προσπαθώ να υπονοήσω πως ο Whedon βρισκόταν σε κάποιο εγωιστικό παραλήρημα βάζοντας τον Xander να σώζει τον κόσμο σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις (μία στο τέλος της 1ης και μία στο τέλος της 6ης σεζόν, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και το επεισόδιο ‘The Zeppo’ όπου μέσω χιουμοριστικής παραίτησης παραδέχεται πως δε θα είναι ποτέ Δημοφιλής αλλά είναι εκεί και κάνει αυτό που κάνει, και αν αλλάξει κάτι, άλλαξε), όμως δείχνει πως τότε, στην αρχή, ήταν ακόμα πιο αγνός.
Στην 1η σεζόν ο Xander είναι απλά εκείνος που αγαπάει τη Buffy (αλλά εκείνη δεν τον βλέπει έτσι), κι αν δεν παίρνει τελικά το κορίτσι, τουλάχιστον του σώζει τη ζωή. “Είμαι ο Joss και είμαι καλά με τον εαυτό μου.”
Wash (Firefly, 'Serenity')
Το Firefly διέθετε ένα μάτσο χαρακτήρες μέσω του θανάτου των οποίων θα μπορούσε να έχει αποδοθεί το paying the price του όλου ζητήματος. Ο Whedon σκότωσε, δευτερόλεπτα μετά από μια θριαμβευτική κορύφωση του ‘Serenity’, τον Wash. Τον Wash που έπαιζε με τα δεινοσαυράκια του (geek), που έλεγε τα αστεία, που φόραγε το χαβανέζικο πουκαμισάκι του Xander, που είχε παντρευτεί όχι την σέξι/δημοφιλή/quirky, αλλά την πιο σκληρή και δυναμική γυναίκα του ensemble.
Όχι τυχαία, σκόπευε να σκοτώσει τον Xander στο τέλος της Buffy, αλλά τελευταία στιγμή άλλαξε γνώμη. (Αλλά το ένα μάτι του το έφαγε παρόλ'αυτά.) Στο Firefly πήγε ένα βήμα παραπέρα. Η ιδέα του Whedon για κορύφωση του δράματος, είναι ο τραγικός θάνατος του ιδίου.
Marty ('The Cabin in the Woods')
Το βάζω εδώ το ‘Cabin’ γιατί παρόλο που βγήκε φέτος, γράφτηκε πριν την απεργία των σεναριογράφων και αυτό που με ενδιαφέρει είναι να ακολουθησω την πορεία της ωρίμανσης του σε μια χρονολογική σειρά. Ο Marty είναι ο ξεκάθαρος Xander της παρέας των παντελώς stock χαρακτήρων, και τι συμβαίνει με αυτόν;
Ο Marty καταστρέφει τον κόσμο αρνούμενος να θυσιαστεί για τις ορέξεις κάποιων απρόσωπων θεσμικών θεών. Επειδή βέβαια η ταινία είναι κατά βάση κωμική και πολύ συμβολική, το δράμα δεν κουβαλάει ακόμα ιδιαίτερη βαρύτητα. Είναι περισσότερο αστείο, αλλά ως δήλωση παραμένει σαφής: O Marty, o Xander, o Whedon, είναι έτοιμος να ανατινάξει και όλο το σύστημα αν χρειαστεί και αν μπορέσει. Κι ας πάει και άκλαφτος.
Dr. Horribe ('Dr. Horrible’s Sing-Along Blog')
Εδώ τα πράγματα σοβαρεύουν. Γιατί για πρώτη φορά ο Xander είναι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας. (Όχι τυχαία, η ιστορία είναι αυτή που προέκυψε όταν ο Whedon δεν είχε κανέναν πάνω από το κεφάλι του, δεν έκανε κανένα pitch πουθενά, απλά γύρισε ό,τι είχε μες στο κεφάλι του.) Επειδή είναι πρωταγωνιστής, όσο παρακολουθούμε δε μας περνάει καν από το μυαλό η πιθανότητα να πετύχει όντως τον αντικειμενικά φρικτό σκοπό του: Είναι απλά υπερβολικά συμπαθής και relatable για να μην είμαστε με το μέρος του.
Μόνο που ο Dr. Horrible σε αυτή τη ιστορία είναι ο villain. Μας το λέει επί 40 λεπτά, αλλά το συνειδητοποιούμε απόλυτα μόνο στο τέλος.
Ο Whedon έχει πλέον περάσει από το σημείο όπου απλώς βλέπει τον εαυτό του ως κεντρικό δραματουργικό σημείο. Τώρα είναι ο κακός της ιστορίας του, είναι ο εχθρός του ίδιου του εαυτού του. Είναι συγχυσμένος, δεν ξέρει ποια είναι η θέση του απέναντι στους φανατικούς του, απέναντι στη βιομηχανία, στο κατεστημένο, απέναντι σε όλα. Απεικονίζει τους φαν ως άβουλες cheerleaders που γυρνούν υπέρ του αφότου γίνει villain - τι λέει αυτό για σένα και για μένα; Απεικονίζει τον εαυτό του ως μια καλή καρδιά που ξεκινά από μια αγνή, αντικαθεστωτική, αντι-status-quo θέση, χάνοντας όμως στην πορεία τις έννοιες (“anarchy, that I run!”) και καταλήγοντας πως η θέση του ως ανεξάρτητου δημιουργού μπορεί αν μείνει ανεξέλεγκτη να είναι μόνο η απευθείας σύγκρουση με τα κουστούμια, με την βιομηχανία (ο Captain Hammer).
Εδώ πλέον στην κορύφωση δεν είναι ο ίδιος που πεθαίνει. Είναι η Penny, δηλαδή η αθωότητα. Ο ίδιος είναι χειρότερα από νεκρός: Villain. Και ο χειρότερος εχθρός των ίδιων των ονείρων του.
Topher (Dollhouse)
Εδώ πλέον η σχέση του Whedon με τον εαυτό του φτάνει στο απόλυτα ακραίο σημείο της. Αν ο Xander είναι το αρχέτυπο, άρα τον εξαιρούμε από την ακόλουθη εξίσωση, ο Topher είναι το άθροισμα όλων των προηγούμενων εκφάνσεων του Whedon ως χαρακτήρα στα έργα του. Ως συναισθηματική κορύφωση της σειράς, πεθαίνει, όπως ο Wash. Το κάνει εξαγνίζοντας τον κόσμο που βρισκόταν σε ηθικό εκφυλισμό, όπως ο Marty. Και, κυρίως, έχοντας υπάρξει αδιαμφισβήτητα, ο απόλυτος villain του κομματιού, όπως ο Dr. Horrible. Κι όπως κι ο Dr. Horrible, όχι απλά ήταν ο villain, αλλά και δεν είχε ιδέα.
Στο Dollhouse όμως δεν έχουμε απλά το πιο δραματικό από όλα αυτά τα στάδια. (Εξάλλου αυτό είναι φυσιολογικό, καθότι πρόκειται για το τελευταίο που μπορούμε να πάρουμε ως δείγμα μέχρι σήμερα - το “Avengers” είναι υπερβολικά mainstream και work-for-hire περίπτωση για να καταλήξει ΤΟΣΟ προσωπική δουλειά.) Έχουμε κι εκείνο στο οποίο ο ίδιος ο Whedon προσφέρει το κλειδί για την αποκωδικοποίηση της παραπάνω ανάγνωσης του έργου του.
Ο Topher, ο ντε φάκτο πλακατζής/nerd/Xander της σκιώδους οργάνωσης, έχει μια βασική αποστολή ως εργαζόμενος εκεί: Να παίρνει μοντέλα ανθρώπων και να τα γεμίζει ζωή.
Να πλάθει χαρακτήρες.
Ο Τopher είναι ένας δημιουργός ιστοριών που δουλεύει για τους κακούς, χάνει τον έλεγχο των χαρακτήρων του, βλέπει τον εαυτό του να διαφθείρεται μέσα στο Σύστημα, γίνεται συνένοχος στην πτώση (ή και κύριος υπαίτιος, μιας και ο Whedon είναι απόλυτος σε θέματα ευθύνης και ηθικής) και τελικά ανατινάζει εαυτόν και σύστημα για να μπορέσει να απελευθερωθεί.
H σχέση του Whedon με τη βιομηχανία, με την ηθική και με τον εαυτό του είναι δεδομένα συναρπαστική, όμως αν κοιτάξεις προσεκτικά, τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα έχει να τα πει μέσα από τις ίδιες του τις ιστορίες.
~~~
Επόμενο: ‘The Avengers’
~~~
Αν κάθε δημιουργός έχει πάντα την τάση να βάζει έντονα στοιχεία του εαυτού του μέσα στα έργα του, συνήθως μέσω χαρακτηριστικών και λόγου των ηρώων, ο Whedon πάντοτε είχε ταλέντο στο να τους γράφει όλους αρκετά διακριτούς μεταξύ τους, ώστε να μην έχεις ποτέ την αίσθηση πως είναι ο ίδιος άνθρωπος. Και τον εαυτό του πάντα εκφράζει κυρίως μέσω ενός συγκεκριμένου τύπου χαρακτήρα, που πάντα συναντάμε στα ensemble των σειρών του.
Πρόκειται για τον ‘Xander χαρακτήρα’: Επειδή η Buffy ήρθε πρώτη ως σειρά, κι επειδή διαδραματίζεται σε σχολείο, οι αναλογίες με το αρχέτυπο του μοναχικού geek είναι πεντακάθαρες και άμεσες, σε αντίθεση με την εξέλιξη αυτού του είδους ήρωα. Ο Xander είναι ο πλακατζής, ο geek που κάνει αναφορές σε κόμικς, ο ανασφαλής loner που κάπου ίσως προσπάθησε ελαφρώς να πιάσει καμιά φιλία με κανάν popular συμμαθητή αλλά δεν κόλλησαν. Και σταδιακά, εξελίσσεται στον μοναδικό εντελώς ανθρώπινο και προσβάσιμο ήρωα, ακριβώς επειδή μένει ο απλός, τίμιος ‘Zeppo’ που πάντα ήταν, την ώρα που γύρω του οι άλλοι γίνονται μάγισσες, βαμπίρ, παντοδύναμες οντότητες κλπ.
O Xander είναι ο Whedon, αλλά το πιο συναρπαστικό δεν είναι αυτό. Είναι το πώς ο ‘Xander χαρακτήρας’ εξελίχθηκε στην πορεία του έργου του Whedon, μαρτυρώντας πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για το πώς βλέπει τον εαυτό του, την τέχνη του, τον κόσμο γύρω του.
Ακολουθώντας την εξέλιξη του ‘Xander’ διακρίνουμε μια σαφή τάση προς το σκοτάδι και προς μια υπαρξιακή αναζήτηση που εκφράζεται μέσα από τη βία, τον θάνατο και την καταστροφή. Δεν κάνω πλάκα:
Xander (Buffy, the Vampire Slayer)
Η Buffy τα ξεκίνησε όλα, και ως εκ τούτου πρέπει να βλέπουμε κάθε επόμενο έργο του Whedon μέσα από ένα πρίσμα σύγκρισης με αυτή τη σειρά. Όλοι οι δημιουργοί επιστρέφουν διαρκώς στην πρώτη, ενστικτώδη τους δημιουργία, αλλά πιο πολύ ενδιαφέρον έχει να ψάχνεις να βρεις πώς (και αν) εξελισσονται επί αυτής.
Ο Xander είπαμε ήδη ποιο αρχέτυπο ήρωα αντιπροσωπεύει. Και ως εκείνο που βρίσκεται κοντινότερα στο πώς ο ίδιος ο Whedon αντιλαμβάνεται τον εαυτό του (δε χάνει ευκαιρία για να θυμίζει πώς το σχολείο ήταν κόλαση για αυτόν, ότι ποτέ δεν ήταν popular, δεν φιλούσε τις ωραίες της τάξης κλπ), αποτυπώνει τον εαυτό του εκεί. Με αυτό δεν προσπαθώ να υπονοήσω πως ο Whedon βρισκόταν σε κάποιο εγωιστικό παραλήρημα βάζοντας τον Xander να σώζει τον κόσμο σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις (μία στο τέλος της 1ης και μία στο τέλος της 6ης σεζόν, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και το επεισόδιο ‘The Zeppo’ όπου μέσω χιουμοριστικής παραίτησης παραδέχεται πως δε θα είναι ποτέ Δημοφιλής αλλά είναι εκεί και κάνει αυτό που κάνει, και αν αλλάξει κάτι, άλλαξε), όμως δείχνει πως τότε, στην αρχή, ήταν ακόμα πιο αγνός.
Στην 1η σεζόν ο Xander είναι απλά εκείνος που αγαπάει τη Buffy (αλλά εκείνη δεν τον βλέπει έτσι), κι αν δεν παίρνει τελικά το κορίτσι, τουλάχιστον του σώζει τη ζωή. “Είμαι ο Joss και είμαι καλά με τον εαυτό μου.”
Wash (Firefly, 'Serenity')
Το Firefly διέθετε ένα μάτσο χαρακτήρες μέσω του θανάτου των οποίων θα μπορούσε να έχει αποδοθεί το paying the price του όλου ζητήματος. Ο Whedon σκότωσε, δευτερόλεπτα μετά από μια θριαμβευτική κορύφωση του ‘Serenity’, τον Wash. Τον Wash που έπαιζε με τα δεινοσαυράκια του (geek), που έλεγε τα αστεία, που φόραγε το χαβανέζικο πουκαμισάκι του Xander, που είχε παντρευτεί όχι την σέξι/δημοφιλή/quirky, αλλά την πιο σκληρή και δυναμική γυναίκα του ensemble.
Όχι τυχαία, σκόπευε να σκοτώσει τον Xander στο τέλος της Buffy, αλλά τελευταία στιγμή άλλαξε γνώμη. (Αλλά το ένα μάτι του το έφαγε παρόλ'αυτά.) Στο Firefly πήγε ένα βήμα παραπέρα. Η ιδέα του Whedon για κορύφωση του δράματος, είναι ο τραγικός θάνατος του ιδίου.
Marty ('The Cabin in the Woods')
Το βάζω εδώ το ‘Cabin’ γιατί παρόλο που βγήκε φέτος, γράφτηκε πριν την απεργία των σεναριογράφων και αυτό που με ενδιαφέρει είναι να ακολουθησω την πορεία της ωρίμανσης του σε μια χρονολογική σειρά. Ο Marty είναι ο ξεκάθαρος Xander της παρέας των παντελώς stock χαρακτήρων, και τι συμβαίνει με αυτόν;
Ο Marty καταστρέφει τον κόσμο αρνούμενος να θυσιαστεί για τις ορέξεις κάποιων απρόσωπων θεσμικών θεών. Επειδή βέβαια η ταινία είναι κατά βάση κωμική και πολύ συμβολική, το δράμα δεν κουβαλάει ακόμα ιδιαίτερη βαρύτητα. Είναι περισσότερο αστείο, αλλά ως δήλωση παραμένει σαφής: O Marty, o Xander, o Whedon, είναι έτοιμος να ανατινάξει και όλο το σύστημα αν χρειαστεί και αν μπορέσει. Κι ας πάει και άκλαφτος.
Dr. Horribe ('Dr. Horrible’s Sing-Along Blog')
Εδώ τα πράγματα σοβαρεύουν. Γιατί για πρώτη φορά ο Xander είναι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας. (Όχι τυχαία, η ιστορία είναι αυτή που προέκυψε όταν ο Whedon δεν είχε κανέναν πάνω από το κεφάλι του, δεν έκανε κανένα pitch πουθενά, απλά γύρισε ό,τι είχε μες στο κεφάλι του.) Επειδή είναι πρωταγωνιστής, όσο παρακολουθούμε δε μας περνάει καν από το μυαλό η πιθανότητα να πετύχει όντως τον αντικειμενικά φρικτό σκοπό του: Είναι απλά υπερβολικά συμπαθής και relatable για να μην είμαστε με το μέρος του.
Μόνο που ο Dr. Horrible σε αυτή τη ιστορία είναι ο villain. Μας το λέει επί 40 λεπτά, αλλά το συνειδητοποιούμε απόλυτα μόνο στο τέλος.
Ο Whedon έχει πλέον περάσει από το σημείο όπου απλώς βλέπει τον εαυτό του ως κεντρικό δραματουργικό σημείο. Τώρα είναι ο κακός της ιστορίας του, είναι ο εχθρός του ίδιου του εαυτού του. Είναι συγχυσμένος, δεν ξέρει ποια είναι η θέση του απέναντι στους φανατικούς του, απέναντι στη βιομηχανία, στο κατεστημένο, απέναντι σε όλα. Απεικονίζει τους φαν ως άβουλες cheerleaders που γυρνούν υπέρ του αφότου γίνει villain - τι λέει αυτό για σένα και για μένα; Απεικονίζει τον εαυτό του ως μια καλή καρδιά που ξεκινά από μια αγνή, αντικαθεστωτική, αντι-status-quo θέση, χάνοντας όμως στην πορεία τις έννοιες (“anarchy, that I run!”) και καταλήγοντας πως η θέση του ως ανεξάρτητου δημιουργού μπορεί αν μείνει ανεξέλεγκτη να είναι μόνο η απευθείας σύγκρουση με τα κουστούμια, με την βιομηχανία (ο Captain Hammer).
Εδώ πλέον στην κορύφωση δεν είναι ο ίδιος που πεθαίνει. Είναι η Penny, δηλαδή η αθωότητα. Ο ίδιος είναι χειρότερα από νεκρός: Villain. Και ο χειρότερος εχθρός των ίδιων των ονείρων του.
Topher (Dollhouse)
Εδώ πλέον η σχέση του Whedon με τον εαυτό του φτάνει στο απόλυτα ακραίο σημείο της. Αν ο Xander είναι το αρχέτυπο, άρα τον εξαιρούμε από την ακόλουθη εξίσωση, ο Topher είναι το άθροισμα όλων των προηγούμενων εκφάνσεων του Whedon ως χαρακτήρα στα έργα του. Ως συναισθηματική κορύφωση της σειράς, πεθαίνει, όπως ο Wash. Το κάνει εξαγνίζοντας τον κόσμο που βρισκόταν σε ηθικό εκφυλισμό, όπως ο Marty. Και, κυρίως, έχοντας υπάρξει αδιαμφισβήτητα, ο απόλυτος villain του κομματιού, όπως ο Dr. Horrible. Κι όπως κι ο Dr. Horrible, όχι απλά ήταν ο villain, αλλά και δεν είχε ιδέα.
Στο Dollhouse όμως δεν έχουμε απλά το πιο δραματικό από όλα αυτά τα στάδια. (Εξάλλου αυτό είναι φυσιολογικό, καθότι πρόκειται για το τελευταίο που μπορούμε να πάρουμε ως δείγμα μέχρι σήμερα - το “Avengers” είναι υπερβολικά mainstream και work-for-hire περίπτωση για να καταλήξει ΤΟΣΟ προσωπική δουλειά.) Έχουμε κι εκείνο στο οποίο ο ίδιος ο Whedon προσφέρει το κλειδί για την αποκωδικοποίηση της παραπάνω ανάγνωσης του έργου του.
Ο Topher, ο ντε φάκτο πλακατζής/nerd/Xander της σκιώδους οργάνωσης, έχει μια βασική αποστολή ως εργαζόμενος εκεί: Να παίρνει μοντέλα ανθρώπων και να τα γεμίζει ζωή.
Να πλάθει χαρακτήρες.
Ο Τopher είναι ένας δημιουργός ιστοριών που δουλεύει για τους κακούς, χάνει τον έλεγχο των χαρακτήρων του, βλέπει τον εαυτό του να διαφθείρεται μέσα στο Σύστημα, γίνεται συνένοχος στην πτώση (ή και κύριος υπαίτιος, μιας και ο Whedon είναι απόλυτος σε θέματα ευθύνης και ηθικής) και τελικά ανατινάζει εαυτόν και σύστημα για να μπορέσει να απελευθερωθεί.
~~~
Επόμενο: ‘The Avengers’
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου